Przejściowa amnezja globalna – Przyczyny i objawy

Amnezja, skleroza, utrata pamięci, czy jej zaniki to bardzo częste pojęcia używane przez pacjentów do opisywania zaburzeń pamięci. Niezwykle ciekawym zagadnieniem z punktu widzenia neuropsychologii i zagadnień związanych z zaburzeniami pamięci jest zjawisko przejściowej amnezji globalnej.

Czym jest przejściowa amnezja globalna?

Pojęcie to po raz pierwszy zostało opisane w 1956 roku przez Bender oraz Courjon i Guyotat. Dwa lata później, w 1958 roku zaburzenie opisali również Adams i Fisher, którzy zaproponowali nazwę transient global amnesia (TGA) dla opisywanego zaburzenia pamięci.

Biorąc pod uwagę fakt, iż przejściowa amnezja globalna (TGA) została opisana w drugiej połowie XX wieku, a więc stosunkowo późno, nie świadczy to wcale o tym, iż nie występowała ona wcześniej.

Najprawdopodobniej przejściowa amnezja globalna mogła być nie dostrzegana, lekceważona bądź pomijana, zważając na stosunkowo krótki czas trwania zaburzenia, jak i też brak dotkliwych następstw.

Obecnie uważa się, że przejściowa amnezja globalna występuje względnie często oraz jest łatwa do zdiagnozowania (Mroziak, 1998).

Napad przejściowej amnezji globalnej

Napad przejściowej amnezji globalnej w swej istocie polega na krótkotrwałych , ale przemijających zaburzeniach pamięci. Mają one charakter globalny, na co też wskazuje sama nazwa opisywanego zaburzenia.

Świadczy to o tym, że nie są ograniczone do tylko jednego rodzaju materiału, na przykład werbalnego i niewerbalnego. Z reguły zaburzenia mają charakter wybiórczy i ograniczają się do sfery pamięci (Mroziak, 1998).

Ponadto pacjenci cierpiący na przejściową amnezję globalną są zdezorientowani, nieprzerwanie zadają pytania, ale nie są w stanie zapamiętać jakichkolwiek nowych informacji. Równolegle występuje amnezja wsteczna, która obejmuje kilka dni, a niekiedy nawet kilka lat.

Natomiast w miarę wycofywania się amnezji następczej i dezorientacji, okres niepamięci wstecznej skraca się i obejmuje czas trwania jedynie samego napadu.

Najczęściej nie stwierdza się żadnych dodatkowych objawów neurologicznych związanych z zaburzeniem (Walsh, 2010).

Przejściowa amnezja globalna – występowanie

Przejściowa amnezja globalna (TGA) najczęściej jest obserwowana u osób pomiędzy 50 a 80 rokiem życia, a więc w średnim i podeszłym wieku, przy czym średnia przypada na 61-62 rok życia. Gdybyśmy mieli różnicować zachorowalność na płeć osób dotkniętych tym zaburzeniem, moglibyśmy dostrzec, że jest ona zbliżona zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn, jednak z nieznaczną przewagą liczebną pierwszej z wymienionych grup (Talarowska, Florkowski, Zboralski, Gałecki, 2010).

Jak rozpoznać przejściową amnezję globalną?

Zaburzenie to występuje nagle, gwałtownie i nieoczekiwanie, nie jest poprzedzone objawami neurologicznymi ani zwiastunowymi.

Poza wspomnianą wcześniej dezorientacją i niezdolnością do zapamiętywania nowych informacji, nie występują zaburzenia świadomości, orientacji autopsychicznej, czy trudności w wykonywaniu codziennych czynności.

Zachowana jest wiedza semantyczna, pamięć proceduralna i autobiograficzna, a więc pacjent jest w stanie podać swoje dane osobowe.

Powrót do w pełni normalnego funkcjonowania pamięci pacjenta następuje po kilku lub kilkunastu godzinach, literatura podaje czas trwania epizodu od 1 do 24 godzin, przy czym jednostka nie pamięta okresu trwania epizodu amnezji (Herzyk, 2005).

Kryteria diagnostyczne przejściowej amnezji globalnej dodatkowo podają, że zaburzeniom pamięci nie powinny towarzyszyć żadne istotne zaburzenia innych funkcji psychicznych oraz objawy neurologiczne. Chory nie ujawnia również zaburzeń świadomości.

Diagnozując przejściową amnezję globalną należy wykluczyć urazy, przede wszystkim szyi i głowy, utratę świadomości związaną z chorobami naczyń krwionośnych i serca oraz atak epileptyczny.

Z racji dezorientacji występującej w trakcie napadu i utraty pamięci, kluczowego znaczenia nabierają relacje świadków, szczególnie przy wykluczaniu wspomnianych urazów (Mroziak, 1998).

Badanie neuropsychologiczne pacjenta z TGA

Przeprowadzając diagnozę neuropsychologiczną pacjenta z podejrzeniem TGA, należy wykonać testy sprawdzające słuchową i wzrokowo-przestrzenną pamięć odroczoną i bezpośrednią oraz efektywność przyswajania nowego materiału, zarówno niewerbalnego, jak i werbalnego.

Uzyskane w trakcie badania wyniki należy porównać z wynikami testów, które oceniają płynność słowną, sprawność koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz funkcje wykonawcze i pamięć operacyjną.

Sprawdzając efektywność procesów pamięciowych należy skupić się między innymi na zakresie pamięci, ocenianym na podstawie liczby elementów odtworzonych po jednorazowej ekspozycji.

Szybkość zapamiętywania nowego materiału sprawdzamy poprzez ocenę czasu i liczby ekspozycji potrzebnych do zapamiętania informacji, a trwałość pamięci poprzez przedział czasu, w jakim informacje są w niej przechowywane (Talarowska i in., 2010).

Działania samonaprawcze mózgu

Przejściową amnezję globalną można traktować jako niesamowicie ciekawy przykład działań samonaprawczych mózgu, dzięki którym odzyskuje on pełną sprawność po ustaniu zaburzenia, o czym świadczą pomyślne prognozy.

Osoby, które doświadczyły przejściowej amnezji globalnej (TGA) nie mają zwiększonego ryzyka chorób naczyń krwionośnych mózgu związanych z zaburzeniem w późniejszym życiu. Nie obserwuje się także problemów poznawczych w postaci pogarszania stanu pamięci i obniżenia poziomu ogólnej sprawności umysłowej.

Mimo, że zaburzenie ma charakter krótkotrwały i przemijający, należy otoczyć pacjenta opieką psychologiczną i psychoterapeutyczną. Nie należy pozostawiać również rodziny pacjenta samej sobie, wskazane jest także zapewnić wsparcie psychologa i dokładnie wyjaśnić przebieg zaburzenia.

Bibliografia:

1. Herzyk, A. (2005). Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
2. Mroziak, J. (1998). Zaburzenia pamięci w następstwie uszkodzenia mózgu. W: A. Herzyk, D. Kądzielawa (red.), Związek mózg-zachowanie w ujęciu neuropsychologii klinicznej, (s. 157-189). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
3. Talarowska, M., Florkowski, A., Zboralski, K., Gałecki, P. (2010). Badanie neuropsychologiczne pacjentów z przejściową amnezją globalną. Psychiatria Polska, 44(3), 361-370.
4. Walsh, K. (2010). Neuropsychologia kliniczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.