W ostatnich dziesięcioleciach rozwój medycyny znacząco przyczynił się do poprawy długości i warunków życia człowieka. Tym samym, coraz więcej osób zaczęło doświadczać chorób spowodowanych starzeniem się organizmu takich jak choroba Alzheimera.
Choroba Alzheimera jest schorzeniem degeneracyjnym mózgu i dotyka w Polsce około 14,7% osób powyżej 65 roku życia (Szczudlik, 2014).
Obecnie na chorobę Alzheimera cierpi około 30 milionów osób. Jest to najczęstsza przyczyna otępienia u osób starszych. Szacuje się, że liczba zachorowań będzie wzrastać, a do 2050 roku jedna na 85 osób może cierpieć na to schorzenie.
Osoby cierpiące na chorobę Alzheimera wymagają opieki innych osób i z czasem stają się od nich zależne, dlatego schorzenie to nazywane jest chorobą wieku starczego i po raz pierwszy zostało opisane przez Aloisa Alzheimera w 1907 roku.
W celu rozpoznania choroby Alzheimera stosuje się skrócony test sprawności umysłowej MTS (Mental Test Score).
Jeśli wynik testu odbiega od normy, należy uzupełnić badania dodatkowym testem przesiewowym MMSE (Mini–Mental State Examination).
Inne czynniki wspomagające diagnozowanie Alzheimera to zanik przyśrodkowych części płata skroniowego oraz porównanie wizualne obszarów mózgu zgodnie z normami wiekowymi.
Dodatkowym kryterium jest stwierdzenie nadmiernej ilości biomarkerów w płynie mózgowo-rdzeniowym i/lub wzrost zawartości nieprawidłowo fosforyzowanego białka tau.
Objawy choroby Alzheimera
Alzheimer charakteryzuje się występowaniem w mózgu splotów neurofibrylarnych i obecnością płytek ß-amyloidowych, które doprowadzają do stopniowego otępienia, utraty pamięci i równowagi emocjonalnej pacjenta.
Śmiertelność wśród osób dotkniętych tym schorzeniem, występuje średnio od czterech do dwunastu lat po wystąpieniu pierwszych objawów choroby (Jurgowiak, 1996).
W przypadku Alzheimera, zaburzenia językowe mogą być jednym z pierwszych objawów choroby. Za najbardziej charakterystyczne objawy Alzheimera uznaje się zaburzenia nazywania i trudności w definiowaniu nazw i pojęć.
Wśród osób z chorobą Alzheimera, występują trudności z doborem słów, a wypowiedzi stają się coraz bardziej pozbawione treści. Pojawiają się trudności w poszukiwaniu słów, pauzy, parafrazje, a także deficyty czytania i pisania.
Ostatecznie objawy zaburzeń językowych w chorobie Alzheimera, przyjmują postać agrafii i dysleksji.
Klasyczne objawy Alzheimera to zaburzenia orientacji w czasie i przestrzeni , zaburzenia zachowania i niemożność wykonywania codziennych czynności.
Ponadto, pojawiają się zaburzenia pamięci świeżej i odroczonej oraz zaburzenia zachowania w postaci: agresji, apatii lub nadmiernego pobudzenia.
Pacjenci z Alzheimerem zachowują umiejętność spontanicznego wysławiania się i artykulacji. Jednakże, mają trudności z czytaniem i występują u nich deficyty rozumienia słuchowego.
W późniejszych etapach Alzheimera następuje pogorszenie się wypowiedzi, a w końcowym stadium choroby dochodzi do całkowitej utraty zdolności mówienia (Białachowska, 2010).
Przyczyny choroby Alzheimera
Tylko niewielki procent zachorowań ma charakter wrodzony i dotyczy głównie osób poniżej 65 roku życia.
Patologia występująca w chorobie Alzheimera wynika z niezachowania właściwej homeostazy w produkcji białek amyloidu β, co prowadzi do ich toksycznego stężenia w mózgu.
Przyczyną zachorowań na Alzheimera mogą być mutacje w genach oraz nieprawidłowości w usuwaniu neurotoksycznego peptydu. Blisko 90% zachorowań ma charakter spontaniczny i wzrasta drastycznie wraz z wiekiem.
Siedzący tryb życia, wysokokaloryczna dieta oraz wysoki poziom cholesterolu często współwystępują z Alzheimerem.
Uważa się, że ryzyko zachorowania na Alzheimera jest większe w przypadku posiadania specyficznych alleli genu kodującego apolipoproteine E (ApoE), a u nosicieli homozygotycznych APOε4 obserwuje się często większe ryzyko zachorowania.
Według Teorii Kaskady Amyloidowej, złogi amyloidowe powodują krytyczne i najwcześniejsze zmiany w rozwoju choroby Alzheimera. Zjawiska powiązane z oddziaływaniem amyloidu β prowadzą do śmierci komórek nerwowych.
W literaturze opisanych jest wiele różnych form neurotoksyczności amyloidu β. Najważniejsze z nich dotyczą powstawania wolnych rodników, dysfunkcji mitochondriów oraz zaburzenia integralności błon biologicznych.
Leczenie choroby Alzheimera
Badania wykazały, że spożywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych może opóźnić rozwój choroby Alzheimera.
Obecnie w leczeniu choroby Alzheimera stosuje się inhibitory acetylocholinoesterazy, które stymulują system cholinergiczny oraz memantynę, która reguluje aktywność białek receptorowych.
Stosowanie farmakoterapii służy zmniejszeniu objawów otępienia i towarzyszących mu zaburzeń psychicznych, takich jak depresja czy nadpobudliwość.
Stosowane w leczeniu Alzheimera inhibitory acetylocholinoesterazy, zwiększają wydzielanie acetylocholiny, która pełni rolę wspomagania zapamiętywania, natomiast memantyna zmniejsza działanie aminokwasów pobudzających i zapobiega utracie neuronów (Bartoszewska, 2008).
Składniki odżywcze wspomagające leczenie Alzheimera
W badaniach nad leczeniem choroby Alzheimera za pomocą naturacetyków zaobserwowano korzystny wpływ kwasów tłuszczowych Omega-3, które wpływają na tworzenie się nowych synaps.
Ponadto, kwas arachidonowy wspomaga tworzenie prawidłowej struktury fosfolipidów i siatkówki oka oraz stanowi znaczną część kwasów tłuszczowych znajdujących się w substancji szarej mózgu.
Badania wskazują, że zwiększone spożycie tych substancji, może być skuteczne w łagodzeniu objawów zaburzeń poznawczych choroby Alzheimera.
Inne składniki odżywcze wspomagające leczenie Alzheimera to lecytyna, kwasy rybonukleinowe, a także antyoksydanty. Istotną rolę, odgrywają również witaminy C i E, których niedobór jest często stwierdzany u osób z chorobą Alzheimera.
Inne składniki odżywcze wspomagające leczenie tego schorzenia to selen i beta karoten, które chronią organizm przed skutkami stresu oksydacyjnego i zapobiegają uszkodzeniom komórek oraz witaminy B6 i B12 (Szczygieł, Gaweł, Ukleja, Boniecka, 2014).
Badania ankietowe nad chorobą Alzheimera
Pacjenci znajdujący się w umiarkowanym stadium Alzheimera są najczęściej niesamodzielni.
Według badań ankietowych przeprowadzonych na grupie 19 pacjentów Wielkopolskiego Stowarzyszenia Na Rzecz Osób z Chorobą Alzheimera
Wśród osób z otępieniem, około 60% stanowią osoby z chorobą Alzheimera.
Choroba objawia się zaburzeniem funkcji poznawczych, niekontrolowaniem emocji, zaburzeniami zachowania i funkcjonowania społecznego.
Zdecydowaną większość wśród opiekunów osób z chorobą Alzheimera stanowią współmałżonkowie, natomiast około 25% to dzieci chorego.
Osoby z otępieniem w przebiegu Alzheimera mają trudności w zakresie podstawowych czynności takich jak: wstawanie z łóżka, ubieranie się, korzystanie z toalety, jedzenie i poruszanie się.
Natomiast, wśród złożonych czynności utrudniających funkcjonowanie wyróżnia się korzystanie z telefonu, robienie zakupów, wychodzenie z domu i gospodarowanie pieniędzmi (Białachowska, 2010).
Alzheimer prowadzi do stopniowego uzależniania się od innych osób. Jest to stale postępująca choroba prowadząca do śmierci. Otępienie w chorobie Alzheimera polega na stopniowej utracie pamięci. Osoba nie jest w stanie odtworzyć wcześniejszych wydarzeń.
Chorzy nie zdają sobie sprawy ze swoich problemów, przez co mogą powstawać napięcia w najbliższym otoczeniu. Jest to proces, który uszkadza korę mózgową, prowadząc do osłabienia, a później całkowitej utraty pamięci.
Pojawiają się trudności w czytaniu i liczeniu. Zaburzenia amnestyczne obejmują nie tylko pamięć świeżą, ale też autobiograficzną.
U chorych na demencję z przebiegiem Alzheimera pojawiają się błędne identyfikacje. Osoba z Alzheimerem, może nie rozpoznawać swojego odbicia w lustrze i nie pamiętać imion członów rodziny.
Rozwój choroby jest dramatyczny i często towarzyszą mu objawy nieprzyjemne dla najbliższych osób.
Zobacz jak rozwija się choroba Alzheimera na poniższym filmie.
Bibliografia:
Szczygieł, B., Gaweł, M., Ukleja, A., & Boniecka, I. (2014). Rola wybranych składników odżywczych we wspomaganiu leczenia farmakologicznego choroby Alzheimera. Serwis Edukacyjny Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, 38–46.
Bartoszewska, M. (2008). Molekularne mechanizmy choroby Alzheimera. Postępy Biologii Komórki, 35, 333–350.
Białachowska, A. (2010). Niesprawność funkcjonalna w umiarkowanym otępieniu w przebiegu choroby Alzheimera. Zakład Biologii Rozwoju Człowieka, Instytut Antropologii, Wydział Biologii Uniwersytetu Im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 1–9.
Jurgowiak, M. (1996). Białko amyloidowe w patogeniezie choroby Alzheimera. Katedra i Zakład Biochemii Klinicznej Akademii Medycznej Im. L. Rydygiera w Bydgoszczy, 123–132.
Szczudlik, A. (2014). Sytuacja osób chorych na chorobę Alzheimera w Polsce: raport Rpo. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Szepietowska, E., & Daniluk, B. (2000). Zaburzenia językowe w demencji w ujęciu neuropsychologii klinicznej . Zakład Psychologii Klinicznej i Neuropsychologii UMCS, 16, 118–135.
