Pytania do wywiadu psychologicznego

Jakie są rodzaje pytań do wywiadu psychologicznego? Jak skonstruować pytanie do wywiadu? Dowiedz się o tych i innych tematach w tym artykule.

Głównym celem prowadzenia wywiadu psychologicznego jest zdobywanie informacji. Pytania sformułowane przez badającego oraz ich układ, mają podstawowe znaczenie dla uzyskania wartościowych informacji.

Poznaj strukturę wywiadu oraz rodzaje stosowanych pytań w wywiadzie psychologicznym z wykorzystaniem technik przeprowadzania wywiadu.

Pytania w wywiadzie psychologicznym

Pytania wywiadzie służą zdobywanie informacji od osoby badanej. Podstawowe pytania wywiadzie psychologicznym dotyczą faktów obiektywnych takich jak wiek, wykształcenie, status rodzinny itd.

Wywiady nastawione są jednak na poszukiwanie informacji bardziej subiektywnych, takich, które dotyczyły ważnych obszarów z punktu widzenia psychologicznego funkcjonowania osoby badanej.

Pytania subiektywne wywiadzie dotyczą przeżyć osobie badanej, sposobu postrzegania rzeczywistości, własnych emocji, dążeń, postaw i opinii.

Stawianie pytań subiektywnych przez osobę badaną wymaga dużo większego wysiłku, aniżeli zdobywanie informacji obiektywnych.

Pytania w wywiadzie psychologicznym, należy formułować w sposób jasny i przejrzysty, tak aby osoba badana mogła „odszukać” potrzebne informacje lub uświadomić sobie i przekazać badającemu swoje subiektywne spojrzenie na rzeczywistość.

Badający powinien umiejętnie wpłynąć na motywację osoby badanej tak, aby osoba badana chciała przekazać wartościowe informacje w trakcie wywiadu psychologicznego.

Funkcje pytań w wywiadzie psychologicznym

Pytania w wywiadzie pełnią funkcję informacyjną i motywującą. Pytania wywiadzie informują badanego o obszarze poszukiwań diagnosty oraz zainteresowaniu danymi w tym obszarze.

Jeżeli pytania wywiadzie są nie właściwie sformułowane, mogą być źle zrozumiane przez osobę badaną. Osoba badana, będzie miała w tym momencie trudności ze zrozumieniem o jaki rodzaj danych badającemu chodzi.

Należy stawiać pytanie na tyle szczegółowe, aby osoba badana nie miała wątpliwości o co ją pytamy. Warto umożliwić osobie badanej wybranie z jakiego obszaru będzie czerpać informacje.

Diagnosta powinien zaproponować osobie badanej na tyle szeroki zakres poszukiwań, aby osoba badana była w stanie udzielić na nie odpowiedzi.

Inną istotną kwestią wywiadzie psychologicznym jest dbałość o odpowiednią motywację i zaangażowanie osoby badanej. Dla motywacji osoby badanej wpływają:

• pytania zagrażające
• pytania nie wynikające z kontekstu
• pytania niezrozumiałe

Właściwie sformułowanie pytania w wywiadzie psychologicznym nie powinny zagrażać motywacji osobie badanej. Reguła jasnego stawiania pytań obowiązuje również w przypadku motywacyjnych funkcji pytań. Proste i czytelnie sformułowane pytania, zmniejszają niebezpieczeństwo obniżenia motywacji u osoby badanej.

Konstrukcje pytań w wywiadzie psychologicznym

Pytanie w wywiadzie niekoniecznie musi mieć właściwą strukturę pod względem gramatycznym. Często jest to dłuższa, rozwinięta wypowiedź, której celem jest zdefiniowanie dla badanego kontekstu jego wypowiedzi i celu badającego.

W pytania wywiadzie mogą pełnić funkcję zmniejszające napięcie podczas wywiadu lub orzekające, ze wskazaniem na kontekst wypowiedzi osoby badanej.

Pytania otwarte i zamknięte w wywiadzie

Pytania wywiadzie przybierają formę otwartą lub zamkniętą. Pytanie otwarte pozostawiają swobodę wypowiedzi osoby badanej. Natomiast pytania zamknięte pozostawiaj osobie badanej wybór spośród możliwych odpowiedzi. Warunkami użyteczności pytań otwartych lub zamkniętych w wywiadzie są:

• cel wywiadu
• poziom wiedzy osoby badanej
• stopień zrozumienia tematu przez osobę badaną
• łatwość przekazywania informacji przez osobę badaną
• poziom motywacji osoby badanej

Pytania otwarte zalecane są w przypadku gdy chcemy uzyskać więcej informacji na temat osoby badanej lub ją odpowiednio skategoryzować. Pytanie otwarte w wywiadzie służą do poznania postaw i światopoglądu osoby badanej.

Pytania otwarte umożliwiają osobie badanej rozwinięcie swoich myśli. Przykładowe pytanie otwarte brzmi np. “Co sądzisz o swojej relacji z partnerem?”.

Jeśli chcemy skonstruować pytanie otwarte, należy posiłkować się zaimkami pytającymi jak na przykład: co, jak, gdzie, kiedy, który itd.

Pytania zamknięte stosujemy w przypadku, gdy jesteśmy w stanie założyć, że osoba badana posiada dostateczną wiedzę, aby udzielić odpowiedzi na nasze pytanie. Możemy stosować pytania zamknięte, również gdy osoba badana posiada wypracowane i gotowe opinię na jakiś temat.

Pytania zamknięte to takie, na które rozmówca może odpowiedzieć “tak” lub “nie”.

Podczas doboru pytań otwartych i zamkniętych, istotnym kryterium jest siła motywująca pytania. Przy niskim poziom motywacji, łatwiej stosować pytania zamknięte, ponieważ nie są one, aż tak zagrażające.

Pytania zamknięte nie wymagają generowania i strukturalizowania własnych opinii. Są dla osoby badanej mniej ingerujące.

Ostatnim kryterium przy doborze pytań otwartych i zamkniętych jest znajomość przez badanego sytuacji osoby badanej. Stosowanie pytań zamkniętych o wiele lepiej sprawdza się przy badaniu tematyki mało złożonej i jasno zdefiniowanej w postaci obiektywnych faktów.

Pytanie otwarte lepiej sprawdzają się przy badaniu tematów złożonych, gdzie dużą rolę odgrywa subiektywne spojrzenie osoby badanej.

Pytania wprost i nie wprost wywiadzie

Niemal wszystkie pytania zadawane osobie badanej wywiadzie psychologicznym to pytania nie wprost. Dzieje się tak dlatego, że konstrukcja pytań psychologicznych ma na celu dostarczenie informacji istotnych pod względem diagnozy psychologicznej.

Natomiast to, o czym mówi osoba badana wyrażone jest na podstawie faktów obiektywnych, bądź subiektywnych form zachowania.

Pytania nie wprost dotyczą złożoności poznawczej, poczucia tożsamości, poziomu ręku oraz innych rzeczy, o które nie możemy zapytać wprost.

Zadawanie pytań nie wprost w innym tłumaczeniu oznacza, stosowanie technik i konstrukcji pytań, która w sposób niezagrażający osobie badanej, uzyskuje informacje potrzebne do diagnozy.

Pytania nie wprost stosowane są również, gdy osoba badana nie jest w stanie udzielić odpowiedzi na pytanie wprost np. z powodu braku świadomości na dany temat.

W tym przypadku stosowane są tak zwane pytania uwikłane. Jest to pytanie typu wprost. Zostaje natomiast ukryte pośród szeregu innych pytań, tak by maskowały ono ukierunkowanie na tę właściwą informacje.

Pytania uwikłane redukują opór osoby badanej, przez co wiele łatwiej uzyskujemy informacje.

Pytania projekcyjne

Kolejną formą pytań wprost są pytania projekcyjne. Ta forma pytań w wywiadzie psychologicznym jest skonstruowana na bazie wieloznacznego materiału rzutującego na postawy i własne potrzeby osoby badanej.

Podczas interpretowania danych z pytań projekcyjnych, musimy brać pod uwagę czynniki z przeprowadzonych testów projekcyjnych.

Pytania projekcyjne powinny stanowić wstęp do pytań bezpośrednich, które służą do weryfikacji i odpowiedniej konkretyzacji materiału projekcyjnego.

Pytania sugerujące

W wywiadzie psychologicznym stosujemy również pytania naprowadzające. Narzucają one osobie badanej określoną odpowiedź. Ten rodzaj pytań w wywiadzie psychologicznym nie powinien być zbyt często stosowany, ponieważ odbiera on swobodę wyrażania się osobie badanej.

Pytania sugerujące mogą być stosowane, jeśli chcemy zweryfikować niezależność osoby badanej i umiejętność przeciwstawiania się sugestii.

Ten rodzaj pytań stosujemy, gdy posiadamy obiektywne informacje na temat osoby badanej, jednak nie chce nam ona ich z jakiegoś powodu ujawnić.

Pytania odroczone

Inną formą pytań stosowanych psychologii są pytania odroczone. Jest to podobna technika formułowania pytań co pytania uwikłane. Pytanie odroczone jest przez badanego odłożone w czasie dla bardziej odpowiedniego momentu.

Wykorzystanie pytań odroczonych wywiadzie psychologicznym, może być stosowane w przypadku, gdy badany nie chce przerywać toku myślowego osoby badanej lub pytanie w danym momencie może być zagrażające.

Innym rodzajem pytań wywiadzie są pytania przejściowe. Są wykorzystywane do łagodnej zmiany tematu rozmowy. Celem pytań przejściowych jest utrzymanie odpowiedniej motywacji osoby badanej w trakcie wywiadu.

Sekwencje pytań w wywiadzie

Pytania w wywiadzie psychologicznym charakteryzują się określoną organizacją. Pierwszą kluczową kwestią w prawidłowej organizacji wywiadu jest prawidłowa budowa ciągów pytań.

Konstrukcja lejkowa w wywiadzie

Rozpoczynanie wywiadu w konstrukcji lejkowej, zaczynamy od pytań ogólnych. Pytanie ogólne mają szerokie ramy odpowiedzi i nie są zagrażające dla osoby badanej.

Taka organizacja wywiadu nie wskazuje na problematykę, a pozwala osobie badanej samodzielnie wypowiedzieć się w dogodnym dla siebie zakresie.

W przypadku konstrukcji lejka osoba badana może poruszyć problematykę wywiadu lub jej unikać. Po wysłuchaniu osoby badanej, badający dąży do konkretyzacji faktów, zadawania pytań i bardziej szczegółowych.

Przy końcowej organizacji wywiadu ze strukturą lejka, pytania mogą przybierać formę pytań zamkniętych.

Konstrukcja odwróconego lejka

Innym sposobem organizacji wywiadu psychologicznego jest konstrukcja odwróconego lejka. Jest ona odwrotna do opisanej wcześniej, więc badający najpierw zaczyna od pytań konkretnych i szczegółowych. Kolejno struktura pytań staje się coraz bardziej ogólna.

W tego typu rozwiązanie jest stosowane w przypadku, gdy podejrzewamy, że osoba badana nie posiada własnych przemyśleń dotyczących problematyki wywiadów.

Konstrukcja odwróconego lejka zalecana jest u osób mało inteligentnych, z trudnościami do myślenia abstrakcyjnego i tworzenia własnych opinii.

Stosowanie pytań szczegółowych ułatwia dochodzenie do osądów i zapobiega zmyśleniu informacji przez osobę badaną.

Inne powody stosowania odwróconego lejka to lepsza koncentracja osób silnie pobudzonych oraz utrzymanie odpowiedniego poziomu motywacji.

Metoda badania progresją

Zasada progresji wywiadzie psychologicznym nie jest tak uniwersalna jak dwie poprzednie, bowiem może odnosić się tylko do kilku tematów. Metodę badania progresję stosujemy wtedy, gdy podejrzewamy, że dany temat może być zagrażające dla osoby badanej.

Zasada progresji wywiadzie psychologicznym polega na poruszaniu spraw zbliżonych do tych, które chcemy poznać. Metoda badania progresją to przechodzenie od tematów mniej zagrażających do właściwych.

Stopniowe zbliżenie się od pytania mniej zagrażającego do właściwego, pozwala zredukować opór osoby badanej. Zasada progresji jest bardzo podobna do stawiania pytań uwikłanych.

W obydwu przypadkach właściwe pytanie jest ukryte. Przy czym pytanie uwikłane jest umiejscowione pośród pytań mniej zagrażających.

Natomiast w metodzie progresji następuje stopniowe przechodzenie do pytania właściwego.

Zasady zadawania pytań w wywiadzie

Podczas przeprowadzenia wywiadu psychologicznego, należy zadawać na raz tylko jedno pytanie. Jeżeli pytamy o jedną sprawę, nie zadajemy kolejnych pytań. Pytania w wywiadzie powinny odnosić się do jednej sprawy.

Jeżeli chcemy uzyskać więcej informacji, zadajemy pytanie ogólne.

Podczas przeprowadzania wywiadu psychologicznego, należy dążyć do pełnego zrozumienia wypowiedzi osoby badanej.

Nie zadajemy pytań powierzchownych trzymając się ustalonego wcześniej planu. Badający powinien przejść do kolejnych pytań dopiero jak uzyska pewność, że zrozumiał co osoba badana chciała przekazać.

Budowa wywiadu

Strategia budowania wywiadu opiera się na logice badającego i osoby badanej. Pytający stara się osiągnąć swój cel przez konkretyzację tematów i pytań.

Badany natomiast postępuje według własnej logiki i zwykle nie zaczyna od rzeczy najważniejszych.

Rozpoczynanie wywiadu

Na samym początku budujemy kontakt z osobą badaną. Wywiad psychologiczny zaczynamy od pytań łatwych i nie zagrażających.

W skrajnych przypadkach rozpoczynamy od pytań zagrażających, zazwyczaj gdy osoba jest w stanie silnego napięcia.

Tematyka wywiadu

Prowadzenie wywiadu psychologicznego rozpoczynamy od tematów najbardziej neutralnych i ogólnych, do coraz trudniejszych w miarę rozwijania kontaktu klinicznego.

Omawianie tematów trudnych emocjonalnie jest wyczerpujące, w związku z tym nie należy omawiać ich zaraz po sobie. Wywiad powinien być spójny i logiczny. W przypadku zmiany tematu, należy stosować pytania przejściowe.

Zakończenie wywiadu

Wywiad psychologiczny nie powinien się nagle kończyć. Odpowiednio wcześniej należy zasygnalizować osobie badanej, że wywiad dobiega końca tak, aby osoba badana mogła jeszcze przekazać istotne według siebie informacje. Często okazują się one ważne dla wywiadu.

Nie należy kończyć wywiadu, kiedy osoba badana jest w stanie silnego pobudzenia emocjonalnego. Dlatego nie omawiamy trudnych tematów na koniec.

Jeżeli osoba badana pyta badającego, o to jak wypadła podczas wywiadu, badający może udzielić informacji na temat przebiegu wywiadu.

Badacz może udzielić informacji o obszarach prawidłowego i problematycznego funkcjonowania na podstawie informacji poruszonych w wywiadzie.

Wywiad psychologiczny – przykładowe pytania

Przykładowe pytania do wywiadu z dzieckiem to:

• Czym się interesujesz?
• Czy podoba ci się w szkole?
• Czy lubisz się uczyć?
• Jak lubisz spędzać czas?
• Masz dużo znajomych?
• Do której klasy chodzisz?
• Jaki jest Twój ulubiony przedmiot?

Pytania do wywiadu z dzieckiem powinny być proste i jednoznaczne. Podczas wywiadu psychologicznego z dzieckiem budujemy poczucie bezpieczeństwa i relację z dzieckiem.

Podczas wywiadu psychologicznego pytamy o wszystko co dotyczy szkoły, zainteresowań, zajęć pozaszkolnych, relacji z rodzeństwem i rówieśnikami, internetu czy muzyki.

Przykładowe pytania podczas wywiadu z rodzicami to:

• Jakim dzieckiem jest syn/córka?
• Czy słucha się rodziców?
• Czy dziecko ma swoje obowiązki?
• Jak się uczy w szkole?
• Czy sprawia trudności wychowawcze?
• Czy jest samodzielne?
• Choruje przewlekle lub się leczy?
• Jakie ma relacje z rodzeństwem/rówieśnikami?
• Jak przebiegał poród i rozwój dziecka?
• Czy uczęszcza na zajęcia dodatkowe?

Przed rozpoczęciem wywiadu z rodzicami należy przede wszystkim uzyskać zgodę na przeprowadzenie badania oraz nagrywanie wywiadu.

W przypadku wywiadu z rodzicami jak i dzieckiem informujemy, że obowiązuje nas tajemnica zawodowa, w jakim celu będziemy przeprowadzać badanie, ile spotkań przewidujemy oraz jaki będzie czas badania.

Wywiad psychologiczny – pytania i odpowiedzi

Zanim przeprowadziłem swój pierwszy wywiad psychologiczny, zastanawiałem się jak rozpocząć wywiad, dopiero znalezienie przykładowych pytań do wywiadu psychologicznego dało rozjaśniło mi głowę.

Był to dla mnie stresujący temat, który odkładałem na później. Okazało się jednak, że wywiad psychologiczny wcale nie jest taki straszny. 

Wywiad możesz nagrywać lub zapisywać, a jego przebieg i pytania możesz wydrukować na kartce.

Zatem nie ma potrzeby stresować się tym jak przeprowadzić wywiad, tylko myśleć o tym jak zrobić to dobrze. Wczuj się w rolę swojego pacjenta i wyobraź sobie jakich informacji potrzebujesz z wywiadu, aby postawić diagnozę psychologiczną. 

To powinien być cel. Jeśli masz opór, zawsze możesz zobaczyć wzór wywiadu psychologicznego i dowiedzieć się jak przebiega wywiad z psychologiem.

Ile czasu trwa wywiad?

Czas trwania wywiadu jest zależny od jest celu, możliwości badającego i osoby badanej. Wywiad psychologiczny powinien trwać około godzinę.

Jakiego języka używać podczas wywiadu?

Język badającego musi być zrozumiały dla osoby badanej. Osoba badana musi rozumieć sens stawianych pytań. Badający powinien dostosować swój język na poziomie intelektualnym w stosunku do osoby badanej.

Nie jest wskazane upodabnianie się do osoby badanej pod względem intonacji, slangu czy elementów gwary.

Jeżeli osoba badana używa niezrozumiałego języka, możemy sparafrazować jej wypowiedź lub zapytać oznaczenie danych słów.

Jak aktywny powinien być badający w trakcie wywiadu?

W wywiadzie wypowiada się przede wszystkim osoba badana. Aktywność badającego powinna być ograniczona do minimum, tak by utrzymać kontakt z osobą badaną i uzyskać niezbędne informacje.

Psycholog powinien kierować przebiegiem wywiadu, tak aby uzyskać istotne dane.

Rola diagnosty polega na wysłuchaniu osoby badanej, kontroli jej motywacji i pomocy w zwerbalizowaniu problemu.

W przypadku osób, które zostały przeprowadzone do psychologa wbrew woli, rola badającego sprowadza się również do pomocy w przełamaniu oporu.

Jak głęboki powinien być wywiad?

Głębokość wywiadu zależy przede wszystkim od jego celów i teoretycznej orientacji diagnosty np. psychoanalityk, behawiorysta, humanista etc.

Głębokość wywiadu psychologicznego powinna być optymalna, jednak można i warto dociekać do głębokich pokładów doświadczenia osoby badanej.

Czy można rejestrować przebieg wywiadu?

Można rejestrować wywiad psychologiczne. Należy wcześniej jednak uzyskać zgodę osoby badanej.

Zapis magnetofonowy wywiadu to cenne źródło nie tylko wypowiedzi, ale też sposobu zachowania osoby badanej. Ponadto umożliwia lepsze skoncentrowanie się na wywiadzie przez badającego.

Czy należy robić notatki w trakcie wywiadu?

Jeżeli nie możesz skorzystać z zapisu magnetofonowego to skorzystaj z notatek. Bardziej doświadczeni badacze są w stanie sporządzić notatki po zakończeniu wywiadu.

Różnica polega na większym zniekształceniu danych z wywiadu. Natomiast notowanie utrudnia kontakt z osobą badaną. Należy dostosować sposób zbierania danych indywidualnie do każdego pacjenta.

O czym należy poinformować osobę badaną przed wywiadem?

Konieczne jest poinformowanie pacjenta o celach badania, oczekiwaniach wobec niego i sposobie wykorzystania uzyskanych wyników.

Należy również jasno określić swoją rolę i kompetencje oraz uzyskać zgodę pacjenta na przeprowadzenie wywiadu.

Czy należy nakłaniać osobę badaną do ujawniania intymnych informacji?

Wywiad powinien być przeprowadzone zgodnie z zasadami poszanowania drugiego człowieka. Samo przeprowadzenie wywiadu wiąże się z dużym napięciem emocjonalnym u osoby badanej.

Ponadto, ujawnienie na siłę informacji intymnych, nawet w dobrej wierze, może powodować u osoby badanej poczucie zdrady wobec siebie.

---